Podczas wizyty kwalifikującej do zabiegu lekarz przeprowadza badanie ogólne, określające stan zdrowia zwierzaka oraz ustala z Opiekunem wstępny zakres zabiegu. Następnie pobiera krew do badań (morfologia, podstawowe parametry biochemiczne, często też kontrola parametrów tarczycowych), dlatego przed wizytą zwierzę powinno być na czczo ok. 8-10 godzin.

W niektórych przypadkach potrzebna jest dodatkowa diagnostyka (np. zlecenie konsultacji specjalistycznych, badania EKG, echo serca, RTG klatki piersiowej, usg jamy brzusznej, badanie moczu). O tym jak szeroka ma być diagnostyka, decyzję każdorazowo podejmuje lekarz weterynarii, uwzględniając indywidualne parametry dotyczące zwierzęcia: jego aktualny stan zdrowia, choroby przewlekłe (jeśli cierpi na takie) czy jego wiek.

Wszystkie te czynności mają na celu wdrożenie przez anestezjologa jak najbezpieczniejszego protokołu znieczulenia ogólnego podczas zabiegu. Bardzo ważne jest zniesienie bólu, który może pojawić się po powrocie pupila do domu. W trakcie zabiegu oprócz stosowania leków działających ogólnie, wykonuje się blokady miejscowe w jamie ustnej, podobnie jak w gabinecie dentystycznym u ludzi.

1. Badanie pacjenta przed znieczuleniem.

2. Badanie całej jamy ustnej u pacjenta poddanego znieczuleniu ogólnemu: zębów, dziąseł, języka, gardła, zgryzu.

3. Wykonanie niezbędnych zdjęć rentgenowskich zębów.

U kotów wskazane jest wykonanie rtg wszystkich zębów. U psów możemy wykonać rtg tylko zębów „podjerzanych” podczas badania – z pogłębionym rowkiem dziąsłowym (jest to szczelina znajdująca się w okolicy szyjki zęba, podczas badania mierzy się jej głębokość, u psa do 3-4 mm, u kota 1-2 mm), odsłoniętym rozwidleniem korzeni, złamaniem korony, podejrzeniem ropnia okołowierzchołkowego.

4. Usunięcie kamienia nazębnego.

Na tym etapie usuwa się osady naddziąsłowe oraz poddziąsłowe. Stosuje się narzędzia ręczne oraz popularne skalery, przede wszystkim piezoelektryczne. Za pomocą ultradźwięków ich końcówka oscyluje powodując odrywanie fragmentów osadów od powierzchni zębów.

5. Przeprowadzenie zabiegów leczniczych, jeśli okażą się konieczne (ekstrakcji zębów, zabiegów w obrębie przyzębia, pobrania materiału do badań histopatologicznych i mikrobiologicznych, zabiegów endodontycznych).

O wykonaniu większości z tych zabiegów decyzja zazwyczaj zapada już w trakcie znieczulenia pacjenta, po wykonaniu zdjęć rentgenowskich oraz usunięciu większych osadów. Musimy być przygotowani na to, że zakres zabiegu może być większy niż się pierwotnie wydawało.

6. Polerowanie koron zębów.

Po usunięciu kamienia nazębnego powierzchnia koron zębów jest chropowata, pozostawienie jej w tym stanie przyspieszyłoby ponowne osadzanie się bakterii i tworzenie złogów. Dlatego zawsze po wykonaniu skalingu korony zębów, poleruje się je. Używa się do tego specjalnych gumowych kubków na wolnoobrotowej końcówce, do których nabiera się pastę polerską.

7. Płukanie jamy ustnej antyseptycznym roztworem chlorheksydyny.

Po usunięciu kamienia nazębnego, wszelkich osadów i polerowaniu, w jamie ustnej zbiera się bardzo dużo resztek, dlatego etap płukania jest niezbędny.

Po ekstrakcjach czy leczeniu zębów (praktycznie w każdej sytuacji oprócz skalingu), lekarz wydaje też leki przeciwbólowe, które powinny być podawane przez Opiekuna w warunkach domowych (zazwyczaj przez 3 do 5 dni). Jeśli jest to konieczne – lekarz podaje również antybiotyki.

Na zabieg należy się zdecydować, jeśli zwierzę cierpi z powodu chorób jamy ustnej lub kiedy odłożyła się już duża ilość osadów nazębnych, których nie można usunąć podczas szczotkowania (w niektórych przypadkach, ze względu na temperament zwierzęcia – szczotkowanie nie jest w ogóle możliwe). Także wtedy, kiedy zwierzę odmawia przyjmowania pokarmów z powodu bólu na terenie jamy ustnej. Takie sytuacje zdarzają się często, ale musimy pamiętać, że zwierzę cierpi dużo dłużej zanim my jako opiekunowie możemy to zauważyć. Dlatego niezbędne są regularne kontrole u lekarza weterynarii, który w odpowiednim momencie zdecyduje o przeprowadzeniu zabiegu.

Wybierając lekarza, który ma przeprowadzić zabieg, warto postawić na takiego, który specjalizuje się w stomatologii weterynaryjnej (ma szerokie spektrum wiedzy o chorobach jamy ustnej, korzysta z zaawansowanych technik leczenia oraz dysponuje specjalistycznym sprzętem) lub lekarza, który ma doświadczenie w usuwaniu kamienia nazębnego u zwierząt. Zmniejsza to do minimum ryzyko związane z zabiegiem.

Po zabiegu lekarz wydaje zalecenia odnośnie domowej higieny jamy ustnej i kolejnych kontroli. W przypadku zwierząt młodych i zdrowych takie kontrole na ogół nie muszą być przeprowadzane częściej niż raz w roku. Jednak istnieją wyjątki od tej reguły. Nie bez znaczenia jest tu rasa. Psy i koty krótkoczaszkowe (a zatem te ze skróconym pyskiem oraz psy ras miniaturowych) zazwyczaj wymagają częstszych kontroli. Wynika to z budowy anatomicznej czaszki jednych i drugich. W procesie formowania poszczególnych ras dochodzi do znacznego skrócenia i zmniejszenia kości czaszki co nie idzie w parze z uzębieniem, które pozostaje „normalnej” wielkości i liczebności. Skutkuje to licznymi wadami zgryzu, predyspozycjami do występowania przetrwałego uzębienia mlecznego, braków zębowych czy nadmiernego odkładania kamienia nazębnego. Zwierzęta starsze oraz te, u których przeprowadzane było leczenie jamy ustnej, wymagają częstszych kontroli – przeważnie raz na 6 miesięcy.

Przy dobrze prowadzonej higienie jamy ustnej w domu (szczotkowanie min 3 x w tygodniu), zabieg sanacji jamy ustnej wystarczy przeprowadzać raz na kilka lat. Poprawia on stan jamy ustnej i eliminuje ból jedynie na tak długo, jak Opiekunowie zwierząt będą skrupulatnie wypełniać zalecenia lekarza.

Kluczowe jest dbanie o zdrowie jamy ustnej na co dzień w domowych warunkach, a więc szczotkowanie lub jeśli to niemożliwe – używanie past enzymatycznych (bez szczotkowania) i podawanie zwierzęciu przekąsek wspomagających ścieranie kamienia nazębnego.

lek. wet. Monika Gładysz-Kmieć