W prawidłowych warunkach odchowu (przy obecności i udziale suki/kocicy) żywienie młodych organizmów do momentu odsadzenia to przede wszystkim dokarmianie. Zakładamy, że w tym okresie młode są nadal karmione przez swoją matkę, a podawany im dodatkowy pokarm ma jedynie służyć nauczeniu ich jedzenia czegoś innego niż tylko mleko. Ponadto wprowadzenie pokarmu stałego, nawet w niewielkich ilościach w znaczący sposób przyspiesza dojrzewanie przewodu pokarmowego, dlatego owo dokarmianie przed odsadzeniem odgrywa także ważną rolę z punktu widzenia prawidłowego rozwoju szczeniaka.

Głównym pokarmem szczeniaka do momentu odsadzenia jest mleko matki, a bezpośrednio po porodzie siara. Mleko i siara różnią się między sobą nieco składem, ale ogólnie można przyjąć, że są pokarmem o wysokiej zawartości tłuszczu i białka. Jeżeli laktacja przebiega w sposób prawidłowy, kocię/szczenię rozwija się stosunkowo szybko i już w czwartym tygodniu zaczyna się interesować pokarmem innym niż tylko mleko matki. Jeżeli suka/kotka jest karmiona komercyjną karmą dla szczeniąt/kociąt – młode zaczyna podjadać pokarm, który stanie się po odsadzeniu jego standardowym pokarmem, co znacznie ułatwia odsadzenie. Jeżeli jednak opiekun pragnie sam przygotowywać pokarm dla szczeniąt/kociąt zalecane jest przed odsadzeniem, wprowadzanie najpierw karmy o konsystencji papkowatej, aby przewód pokarmowy malucha po okresie otrzymywania pokarmu płynnego łagodnie przeszedł na przyjmowanie pokarmu o konsystencji miękkiej (papkowatej), a następnie dopiero pokarmu stałego. Taki sposób postępowania zapewnia też prawidłowe i stopniowe dojrzewanie przewodu pokarmowego młodych zwierząt, co ma duże znaczenie dla ich późniejszego rozwoju i wzrostu. Podobne postępowanie powinno się wprowadzać jeżeli karmione jest osierocone szczenię/kocię.

Siara i w późniejszym czasie mleko są źródłem szeregu związków biologicznie czynnych, o których wiadomo, że w bezpośredni sposób wpływają na rozwój m.in. przewodu pokarmowego przygotowując go do pełnienia swoich funkcji w dalszym etapie życia osobnika dorosłego. Większość związków biologicznie czynnych występujących w siarze i mleku dzięki wysokiej odporności na działanie enzymów trawiennych przez długi okres czasu bardzo efektywnie stymuluje wzrost i różnicowanie komórek budujących przewód pokarmowy.

Powyższa sytuacja zmienia się diametralnie w momencie braku matki i/lub niemożności dostarczenia gatunkowo swoistego mleka lub siary dla młodych kociąt/szczeniąt. Opiekun staje wtedy przed trudnym wyzwaniem jakim jest karminie preparatem mlekozastępczym. Najrozsądniejszym wyjściem w takiej sytuacji jest wykorzystanie gotowego preparatu mlekozastępczego dostępnego na rynku zoologicznym. Tego typu preparaty są tak zbilansowane, aby w jak najlepszy sposób spełniały specyficzne wymagania żywieniowe młodych organizmów. Zawierają one w swoim składzie przede wszystkim odpowiednią ilość białka, tłuszczu, wolnych kwasów tłuszczowych oraz składników mineralnych i są dostosowane do specyfiki metabolicznej danego gatunku zwierzęcia.

Różnice w zapotrzebowaniu na poszczególne składniki odżywcze kociąt i szczeniąt bezwzględnie wymagają stosowania w ich żywieniu preparatów im dedykowanych. Dlatego też w preparacie mlekozastępczym dla kociąt musi znaleźć się tauryna, która naturalnie występuje w mleku kotki. W przypadku karmienia szczeniąt jest ona również niezbędnym składnikiem odżywczym uzupełniającym ich codzienną dietę, jednak powinna występować w niższym stężeniu. Tauryna gwarantuje prawidłowy rozwój układu nerwowego oraz w bezpośredni sposób wpływa na poprawny proces trawienia składników tłuszczowych. Składnikiem niezbędnym do ich prawidłowego wzrostu oraz zapewnienia hemopoezy (powstawania elementów morfotycznych krwi) na właściwym poziomie zarówno kociąt, jak i szczeniąt są żelazo oraz magnez. Odpowiednia ilość żelaza daje pewność, że w młodych rozwijających się organizmach zabezpieczona jest właściwa ilość krwinek czerwonych oraz poziom hemoglobiny. Magnez z kolei wpływa na harmonijny rozwój układu nerwowego oraz biorąc udział w metabolizmie wszystkich składników odżywczych zapewnia wydajne ich wykorzytanie w procesach metabolicznych młodego organizmu.

W rozwoju szczeniąt i kociąt w celu zapewnienia prawidłowego rozwoju i wzrostu ważne jest utrzymanie funkcji przewodu pokarmowego. W warunkach prawidłowych rolę tą pełni szereg związków naturalnie występujących w siarze i mleku kotki i suki. W przypadku żywienia osieroconych kociąt i szczeniąt rolę tą musi przejąć prawidłowo zbilansowany preparat mlekozastępczy, w skład którego muszą wejść składniki o charakterze prebiotycznym. Ich rolą jest zarówno stymulowanie wzrostu pożytecznej mikroflory jelitowej, jak i ochrona bariery jelitowej. Dzięki prebiotykom bakterie w przewodzie pokarmowym produkują liczne metabolity, w tym krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe oraz inne metabolity bakterii probiotycznych, ogólnie określanych mianem postbiotyków, które odgrywają ważną rolę w zapewnieniu wszystkich funkcji całego organizmu i co jest najważniejsze – zabezpieczyć młode, rozwijające się organizmy przed niekorzystnym wpływem warunków zewnętrznych.

Oprócz zastosowania w żywieniu kociąt/szczeniąt odpowiedniego preparatu mlekozastępczego istotne jest także stworzenie odpowiednich warunków, dzięki którym zniwelowany zostanie stres. Małe kocięta/szczenięta muszą mieć ciepło, trzeba je chronić przed przeciągami. Do czasu ukończenia pierwszego tygodnia życia temperatura w gnieździe powinna wynosić 30-32°C. Młode osobniki łatwo się przeziębiają, ponieważ ich naturalna regulacja temperatury jeszcze nie funkcjonuje prawidłowo. Przez pierwsze trzy tygodnie życia temperatura otoczenia młodych powinna wynosić około 30°C. Po każdym posiłku, którego tempratura nie powinna być niższa niż 37°C należy obowiązkowo masować brzuszki w kierunku odbytu – co powoduje pobudzenie jelita do pracy i wypróżnień. Ciepłą wodą i wacikiem należy umyć pyszczek malucha po karmieniu, potem umyć okolice odbytu i wytrzeć do sucha. Sprzymierzeńcem właściciela podejmującego się wykarmienia osieroconych kociąt/szczeniąt może być przyjazna kotka lub suka, która zajmie się toaletą maluchów.

Dodatkowycm wskazaniem do wykorzystania preparatu mlekozastępczego może być dodawanie go do porcji karmy kotek lub suk karmiących. Wzmocni to wartość odżywczą karmy i zabezpieczy zwiększone zapotrzebowanie na składniki odżywcze w czasie laktacji.

Dr inż. Jacek Wilczak

Adiunkt
INSTYTUT MEDYCYNY WETERYNARYJNEJ
Katedra Nauk Fizjologicznych
Zakład Biochemii i Dietetyki