Pojęcie pH (potential of hydrogen) zostało wprowadzone w 1909 roku przez duńskiego biochemika Sorena Sorensena.
Oznacza miarę stopnia kwasowości roztworów wodnych , czyli potencjał wodoru.
Kwasowość i zasadowość mierzona jest w skali od 1 do 14.

• pH 1 oznacza silny kwas.
• pH 7 roztwór obojętny.
• pH 14 silną zasadę.

Odpowiednie pH skóry, to zakres w którym skóra stanowi najlepszą ochronę dla organizmu.
Zbyt niskie pH skutkuje nadmierną produkcją łoju.
Zbyt wysokie pH doprowadzi do przesuszenia skóry i nadmiernego rozwoju flory bakteryjnej.
Dlatego kąpiel psa czy kota w szamponie dla ludzi (nawet zalecanym dla niemowląt czy alergików) może uszkodzić barierę ochronną naskórka.

Skóra składa się z trzech warstw: naskórka, skóry właściwej i tkanki podskórnej.

1. Naskórek

Naskórek stanowi najbardziej zewnętrzną warstwę skóry bezpośrednio kontaktującą się ze środowiskiem zewnętrznym.

Zbudowany jest z czterech warstw:

• komórek warstwy podstawnej, które dają początek kolejnym warstwom. W warstwie tej znajdują się melanocyty tzw. komórki barwnikowe. Produkowana przez nie melanina stanowi barierę ochronną przed promieniowaniem UV oraz wychwytuje wolne rodniki.
• komórek warstwy kolczystej, które łączą się za pomocą desmosomów. Tu odbywa się najbardziej intensywna produkcja keratyny, czyli białka będącego podstawowym budulcem włosa. Tutaj znajdują się też komórki dendrytyczne tzw. „komórki zwiadowcy”, których wypustki wnikają między keratynocyty rozpoznają antygeny (czyli „obcych) i informację tę przekazują dalszym komórkom układu immunologicznego. Stanowią pierwszą barierę immunologiczną.
• komórek warstwy ziarnistej zawierające ziarnistości keratohialinowe mające bezpośredni związek z utrzymaniem prawidłowej bariery wodnej (gdy jest ich za mało, dochodzi do nadmiernej utraty wody i wnikania patogenów).
• komórek warstwy rogowej zbudowanej z martwych, bezjądrzastych tworów korneocytów. W porównaniu do ludzkiego naskórka, warstwa rogowa u psa jest bardzo cienka.

Proces odnowy naskórka (keratynizacji) trwa ok. 21 dni.
Regularne złuszczanie się naskórka jest jednym z mechanizmów stanowiących barierę naskórkową.

2. Skóra właściwa

W skórze właściwej zlokalizowane są mieszki włosowe, naczynia krwionośne, nerwy, gruczoły oraz mięsień stroszyciel włosa. Swoją sprężystość warstwa ta zawdzięcza zawartości kolagenu i elastyny.

3. Tkanka podskórna

Najgłębszą warstwą skóry jat tkanka podskórna.
Zbudowana jest włókien tkanki łącznej oraz komórek tłuszczowych, dzięki którym zawdzięcza funkcję termoizolacyjną.

PRZEKRÓJ SKÓRY I WŁOSA PSA.
Prawa do grafiki – Laboratorium Dermapharm sp. z o.o.

W odróżnieniu od człowieka, skóra psa i kota, na przeważającym obszarze pokryta jest włosami. Psy w zależności od rasy, psy różnią się okrywą włosową.
Długość życia włosa jest zaprogramowana genetycznie. Faza wzrostu włosa to anagen, powolnego obumierania to katagen oraz faza spoczynku, czyli telogen, gdy włos czeka na wypadnięcie. Zatem wypadanie włosów jest zjawiskiem fizjologicznym. Regularne szczotkowanie nie tylko poprawia więź emocjonalną z pupilem, ale masuje jego skórę poprawiając w niej krążenie, a przede wszystkim usuwa martwe włosy.
Cechą różniącą psi włos od naszego jest jednak fakt, że w jednym mieszku włosowym psa znajduje się dłuższy włos (okrywowy) oraz kilka krótszych włosów (podszerstka). W praktyce, w przypadku infekcji dotyczącej jednego mieszka włosowego (np. w przebiegu zapalenia lub nużycy), dochodzi do utraty wielu włosów, co manifestuje się rozległym łysieniem.
Przeważającą część budowy włosa stanowi białko – keratyna. Wytrzymałość na czynniki mechaniczne, keratyna włosa zawdzięcza przede wszystkim aminokwasom siarkowym (cystyna, metionina). Dlatego kluczem do zdrowej skóry i okrywy włosowej jest nie tylko odpowiednia pielęgnacja , ale prawidłowe żywienie.

Warto zadbać o suplementację diety preparatem zawierającym:

1. NNKT (wielonienasycone kwasy tłuszczowe), do których należą:

• kwasy omega 6 (biorą udział w utrzymaniu prawidłowej bariery wodnej skóry, dobrym ich źródłem jest olej z ogórecznika)
• kwasy omega 3 (mają działanie przeciwzapalne i przeciwobrzękowe, wysoka zawartość jest w oleju rybim).Uwaga! Bardzo istotne jest zachowanie tzw. „Złotej proporcji”, czyli odpowiedniej proporcji pomiędzy kwasami omega 3 do omega 6 jak 1:5, dlatego rozsądnym i wygodnym rozwiązaniem jest zakup gotowego preparatu

2. cynk, który wpływa na tempo podziału komórek oraz uczestniczy w procesie gojenia się ran

3. biotynę (należy do grupy witamin B) – po spożyciu trafia do gruczołów łojowych wpływając hamująco na przetłuszczanie się skóry.

Istotną rolę stanowiącą barierę ochronną skóry, jest sebum, czyli wydzielina produkowana przez gruczoły łojowe. Gruczoły te znajdują się na powierzchni owłosionej skóry. Dzięki sebum utrzymywane jest właściwe nawodnienie naskórka (działa jak płaszcz wodno-lipidowy) oraz ochrona włosa przed nasiąkaniem wodą. Sebum pełni rolę bariery przed wnikaniem patogenów z zewnątrz.

Jeśli chodzi o kąpiel pielęgnacyjną, to jej częstotliwość powinna być uzależniona od wieku psa, rasy, aktywności, trybu życia i miejsca zamieszkania.
Psy pewnych ras np. yorkshire terriery, shih tzu czy maltańczyki, ze względu na strukturę szaty okrywowej, wymagają częstszych kąpieli. Warto pamiętać, że w przypadku wszystkich ras podstawą utrzymania dobrej kondycji włosa jest regularne szczotkowanie. Dzięki temu pomagamy usunąć martwy włos, dodatkowo budując więź ze zwierzęciem.
Podsumowując – poza pewnymi rasami, kąpiel psa powinna odbywać się nie częściej niż co 3-6 m-cy.
W przypadku szczeniąt, kąpiel powinna odbyć się tylko w przypadku konieczności i nie wcześniej niż po zakończeniu pełnego kalendarza szczepień.
Należy również pamiętać o doborze szamponu z właściwym pH, czyli zastosować preparat przeznaczony dla psów.
Ważne jest również rozcieńczenie szamponu z wodą w stosunku 2 części wody i 1 część szamponu.
Podczas kąpieli należy dbać o to, by woda nie zalała zewnętrznych przewodów słuchowych oraz oczu (z kąpieli wyłączamy głowę).
Zwłaszcza w okresie jesienno-zimowym należy zadbać o to, by kąpiel nie przyczyniła się do rozwinięcia infekcji, a zatem warto wykonać tę czynność po ostatnim spacerze.
Ponieważ kąpiel na ogół nie jest miłym doświadczeniem dla naszego pupila, nie zapominajmy o motywacji, czyli nagrodzie.

Zdrowy kot z natury jest czyściochem i poza regularnym szczotkowaniem nie wymaga dodatkowej pielęgnacji okrywy włosowej.
Dodatkowo, ze względu na „kocią osobowość”, kąpiel w przypadku kota wiąże się z ogromnym stresem.
W przypadku kąpieli leczniczej, należy pamiętać, że ze względu na sposób toalety, nie wolno na włosach pozostawić żadnych substancji chemicznych ani zapachowych.

lek. wet. Ilona Blanc, Specjalista Chorób Psów i Kotów